Hiện nay, trên nhiều trang mạng xã hội, các thông tin về rầy xanh hại sầu riêng không thống nhất, gây khó khăn cho bà con trồng sầu riêng trong việc nhận dạng cũng như phòng trừ. Vì vậy, chúng tôi đã thu thập thông tin từ các bài báo và các báo cáo khoa học, nhằm giúp bà con nhà vườn nhận biết sự hiện diện của các loài rầy, tập tính và đặc tính sinh học của chúng, để có biện pháp phòng trừ hợp lý và hiệu quả.

Nhận diện rầy xanh hại sầu riêng

Có khoảng 4 loài rầy gây hại trên sầu riêng, gồm 3 loài rầy xanh và 1 loài rầy nhảy. Rầy xanh hai chấm, rầy xanh bốm chấm, và rầy xanh, mà bà con thường gọi chung là rầy xanh. Nhóm rầy xanh là nhóm gây hại quan trọng trên sầu riêng. 

+ Thành trùng các loại rầy xanh: 

Con đực dài 2,0-2,2 mm, con cái dài 2,3-2,5 mm. Cơ thể thuôn dài, màu xanh lục pha vàng. 

Đầu rầy xanh bốn chấm có màu vàng với 2 đốm tròn màu nâu sẫm. Mắt có màu đen. Mảnh lưng có màu nâu đỏ, có 3 đốm nâu sẫm nằm sau mắt kép. Cánh trước có màu vàng chanh, trong mờ, có một chấm đen lớn nhất nằm giữa cánh, đốm thứ hai nhỏ hơn nằm kế bên. 

Rầy xanh hai chấm có màu xanh, mắt màu đen, trên cánh có 2 đốm đen.

Toàn thân loài rầy xanh có màu xanh, trên cánh có 2 đốm đen.

Rầy xanh hai chấm và rầy xanh 4 chấm xuất hiện nhiều hơn rầy xanh.

+ Trứng: Màu trắng vàng, cong hình quả chuối, dài 0,4-0,5 mm. Mới đẻ màu trắng trong, sau chuyển màu trắng vàng, trước nở 1 ngày có 2 mắt kép màu đen nổi rõ.

+ Rầy non: Mới nở có màu vàng nhạt sau đó chuyển sang màu xanh nhạt. Ấu trùng rầy xanh bốn chấm có phần đầu và sống lưng có những chấm nâu đen rất rõ. Rầy non tuổi 1 có chiều dài khoảng 0,6-1,0mm. Rầy non các tuổi 2,3,4 có kích thước tăng theo tuổi từ 0,5-0,7mm, rầy non tuổi 5 có chiều dài khoảng 1,5-2,0mm.

Nhận dạng rầy xanh qua triệu chứng gây hại

Rầy non, rầy trưởng thành đều chích hút dịch cây ở đọt non và lá non. Khi sầu riêng ra đọt non thì rầy xanh mới tìm đến đẻ trứng vào bên trong 2 phiến lá chưa mở, sau đó trứng nở thành rầy non và gây hại bên trong phiến lá. Khi bị hại nhẹ, mặt lá có những vết châm lõm xuống, màu hơi vàng. Sau đó, các vết lõm này chuyển thành các vết nâu gây thủng hoặc cháy lá; bị hại nặng, lá chuyển màu nâu vàng, rồi đỏ, lá trở nên cong queo và cháy từ mép lá vào trong. Nếu mật số rầy cao thì lá non sẽ rụng trước khi nở lá, có thể rụng hết chỉ còn lại cành non, làm ảnh hưởng rất lớn đến năng suất và phẩm chất quả.

Tập tính 

Thành trùng các loại rầy xanh đẻ trứng vào bên trong đọt non vừa nhú khoảng 1 cm và trên gân chính của lá non cây sầu riêng. Mỗi con thành trùng cái đẻ trung bình 22-28 trứng, sau 3-4 ngày trứng nở thành rầy non với tỷ lệ trên 95% làm mật số gia tăng nhanh nên dễ phát sinh thành dịch gây hại đọt non sầu riêng. Trứng thường nở vào buổi sáng sớm. Khi lá non mới mở ra đã thấy xuất hiện các vết chấm bị hại. 

Rầy non có 5 tuổi, rầy non tuổi 1 mới nở chậm chạp, thường ít di chuyển, từ tuổi 2 trở đi di chuyển nhanh nhẹn hơn. Rầy non tuổi 5 có tính ẩn nấp và di chuyển rất nhanh nhẹn, có thể nhảy từ vị trí này sang vị trí khác. 

Thời gian phát triển của rầy non khoảng 7-9 ngày. Rầy non tuổi 1, phát triển khoảng hơn 1 ngày thì lột xác thành tuổi 2. Tương tự, rầy non tuổi 2 và tuổi 3 cũng có thời gian phát  

triển khoảng hơn 1 ngày. Rầy non tuổi 5, có thời gian phát triển dài nhất trong các tuổi rầy non và trung bình kéo dài từ 2- 2,5 ngày. 

Các loại rầy xanh là loài đa ký chủ, có vòng đời ngắn khoảng 12-14 ngày. Rầy non và rầy trưởng thành đều trú và gây hại ở cả hai mặt lá. Ban ngày nằm dưới mặt lá, ban đêm di chuyển lên trên mặt lá. 

Sức gây hại của rầy xanh lại tập trung ở các lứa rầy tuổi 5, tức khoảng từ 7-8 ngày sau khi trứng nở. Tùy vào nhiệt độ và ẩm độ ngoài trời mà diễn biến mật số rầy xanh nhiều hay ít trong các tháng của năm. Dịch rầy xanh xuất hiện với mật số tăng dần từ tháng 1 đến tháng 4 và tháng 9 đến tháng 12, mật số rầy xanh thấp nhất vào khoảng tháng 5 đến tháng 7.

Ký chủ phụ

Khoai lang, khổ qua, củ cải, nho, bắp, ac-ti-sô, dậu đũa, cà chua, bông vạn thọ, cà tím, đậu bắp, ớt, dâm bụp, cây cối xay, mướp, đậu phộng… 

Phòng trừ

 Để phòng trừ rầy xanh gây hại sầu riêng có hiệu quả cần quan tâm các đặc tính và tập quá gây hại của rầy xanh và thực hiện tốt nguyên tắc 4 đúng sau:

 - Đúng thuốc: Chọn các nhóm thuốc có tính thấm sâu do rầy nằm bên trong, khi lá chưa mở hoặc thuốc nhóm điều tiết sinh trưởng để giảm áp lực mật số rầy và kéo dài hiệu lực. Ưu tiên các nhóm thuốc có gốc sinh học để bảo vệ môi trường và thiên địch, tránh sự kháng thuốc.

- Đúng liều, lượng: Cần pha đúng theo liều khuyến cáo của nhà sản xuất và lượng nước đủ để phun cho vườn cây. Thực tiễn sản xuất cho thấy lượng phun hợp lý phải từ 10-20 lít/cây/lần phun đối với cây đã cho trái và tùy cây có tán lớn nhỏ.

 - Đúng lúc: Thời điểm phun tốt nhất là khi cây vừa nhú đọt non và cần phun lặp lại sau đó 7-10 ngày để tiêu diệt lứa rầy non (nếu còn) và nên phun vào buổi chiều để tăng hiệu lực của thuốc đối với rầy xanh.

 - Đúng cách: Phải biết điều chỉnh béc phun phù hợp theo từng vị trí của cây cao, thấp, trong hay ngoài tán để có hình thức phun mưa, phun sương hay phun dạng khói… 

 Các thuốc trừ rầy phổ biến trên thị trường: 

+ Flash, Thipro (profenofos+thiamethoxam)

+ Lougent (buprofezin + thiosultap-sodium nereistoxin)

+ Siêu Diệt Rệp (fenobucarb)

+ Vua Rầy, Không Rầy, Imiprid (buprofezin+ imidacloprid)

+ Không Rầy (buprofezin+ acemitaprid)

+ Rầy Xanh (thiamethoxam+ imidacloprid + lamda cyhalothrin)

+ Phoppaway (pymetrozine + nitenpyram)

+ Thipro (profenofos+thiamethoxam)

+ Amec, Báo Đen, Hổ Chúa (abamectin)