Nhận dạng rầy nâu trên ruộng lúa:

- Rầy nâu trưởng thành có 2 dạng cánh: cánh dài và  ngắn (Hình 1). Dạng cánh ngắn xuất hiện khi thức ăn dầy đủ, thời tiết thích hợp và khả năng đẻ trứng rất cao. Rầy cái có kích thước to hơn rầy đực, bụng to tròn. Rầy cái tập trung đẻ dưới gốc cây lúa, cách mặt nước từ 10- 15 cm. Trứng rầy nâu được đẻ thành từng hàng vào bên trong bẹ lá cây lúa (Hình 2). Thời gian ủ trứng là 5 -14 ngày. 

Hình 1. Thành trùng rầy nâu cánh ngắn (A) và rầy nâu cánh dài (B)

Ấu trùng rầy nâu khi mới nở rất nhỏ, màu trắng sữa, càng lớn càng chuyển thành màu nâu nhạt (tuổi 1 và 2, còn gọi là rầy cám). Ấu trùng rầy có 5 tuổi, phát triển trong thời gian từ 14- 20 ngày.

Rầy nâu gây hại trên lúa như thế nào?

Cả thành trùng và ấu trùng rầy nâu đều thích sống dưới gốc cây lúa và có tập quán bò quanh thân cây lúa. Khi bị động rầy nhảy xuống nước hoặc nhảy lên tán lá để lẩn tránh. Rầy nâu thích tấn công cây lúa khi còn nhỏ, nhưng nếu mật số cao có thể gây hại mọi giai đoạn tăng trưởng của cây lúa.

Giai đoạn lúa đẻ nhánh, rầy chích hút nơi bẹ lá, tạo thành những sọc màu nâu sậm dọc theo thân (Hình 1.5). Giai đoạn lúa làm đòng đến trổ, rầy thường tập trung chích hút ở cuống đòng non. Ở giai đoạn lúa chín, rầy tập trung lên phần non mềm bên trên để chích hút. Rầy nâu chích hút cây lúa làm cây lúa bị khô héo, gây nên hiện tượng “cháy rầy” (Hình 1.6).  Rầy nâu thường truyền bệnh lúa cỏ, lùn xoắn lá, vàng lùn-lùn xoắn lá.

Hình 2. Trứng và vị trí đẻ trứng của rầy nâu hại lúa
Hình 3. Các tuổi khác nhau của ấu trùng rầy nâuHình 1.5. Thành trùng và ấu trùng rầy sống tập trung chích hút nhựa tại gốc cây lúa

Hình 1.6. Hiện tượng cháy rầy do rầy nâu

Biện pháp trừ rầy

Do rầy truyền bệnh virus, đặc biệt là bệnh vàng lùn lùn xoắn lá, vì vậy, việc phòng trừ rầy nâu cũng cần chú ý kết hợp để quản lý bệnh vàng lùn lùn xoắn lá. Biện pháp hóa học là biện pháp trừ rầy nhanh chóng và hiệu quả khi mật số rầy cao. Cần thăm ruộng thường xuyên để ghi nhận mật số của rầy và áp dụng thuốc theo nguyên tắc “bốn đúng”. Phun thuốc vào gốc lúa nơi rầy sinh sống. Giai đoạn rầy cám (khi rầy nở rộ ở tuổi 2- 3 thường là khoảng15- 20 ngày sau khi xuất hiện nhiều rầy nâu có cánh) là giai đoạn rầy nhạy cảm với thuốc nhất.

Top các loại thuốc đặc trị rầy nâu hại lúa của công ty AGC

- Không Rầy, chứa 2 hoạt chất Acetamiprid + buprofezine, diệt rầy nhanh cả rầy non và rầy trưởng thành; làm hạn chế khả năng đẻ trứng của rầy và giảm khả năng nở trứng; hiệu lực kéo dài trên 20 ngày. 

- Vua Rầy, Imiprit (Buprofezine, Imidacloprid): Cây hấp thu thuốc nhanh, thuốc có tác động tiếp xúc, vị độc và lưu dẫn, có tính hướng ngọn diệt trừ nhanh rầy non và rầy trưởng thành; làm hạn chế khả năng đẻ trứng của rầy và giảm khả năng nở trứng; tác động lên quá trình lột xác của rầy vì vậy hiệu lực kéo dài trên 20 ngày.

- Siêu diệt rệp (Fenobucarb): có tác động tiếp xúc, xông hơi cực mạnh, thích hợp cho việc dập dịch khi rầy có mật độ cao do hiệu lực trừ rầy cao và nhanh. Nếu mật số rầy cao phải phun 2 - 3 lần cách nhau 5 - 7 ngày hiệu quả sẽ cao hơn. Phun kỹ ở gốc lúa nơi rầy thường trú ẩn. Phun sớm khi rầy ở tuổi nhỏ (rầy cám).

- Rầy xanh (Imidacloprid + Lambda cyhalothrin+ thiamethoxam)

- Flash (profenofos+ Thiamethoxam) có tác động tiếp xúc, vị độc, xông hơi, nội hấp mạnh và lưu dẫn. áp dụng khi rầy còn nhỏ. Thuốc cũng dùng trong phòng trừ bọ trĩ, sâu cuốn lá và một số loài sâu hại khác.

Biện pháp phòng ngừa rầy

- Không trồng lúa liên tục trong năm, bảo đảm thời gian cách ly giữa hai vụ lúa ít nhất 20-30 ngày, không để vụ lúa chét. 

- Vệ sinh đồng ruộng bằng cách cày, trục kỹ trước khi gieo sạ, dọn sạch cỏ bờ ruộng, mương dẫn nước.

- Sử dụng giống lúa kháng rầy, không lấy lúa ăn làm lúa giống; nếu điều kiện có thể sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để xử lý hạt giống.

- Không gieo sạ quá dày trên 120 kg giống/ ha.

- Gieo sạ lúa vào thời gian có thể né rầy: thường mỗi tháng có một đợt rầy vào đèn rộ kéo dài từ 5 - 7 ngày; để né rầy thì gieo sạ ngay sau đỉnh cao rầy vào đèn, tránh được rầy trưởng thành truyền bệnh vào giai đoạn lúa non.

- Để bảo vệ cây lúa non, sau khi sạ nên cho nước vào ruộng và duy trì mực nước thích hợp để hạn chế rầy nâu chích hút thân cây lúa.

- Không bón quá thừa phân đạm (urê); tăng lượng phân lân và phân kali để nâng cao sức chống chịu đối với bệnh.

- Cho vịt con từ 4-5 tuần tuổi vào ruộng lúa, khoảng 100- 150 con/ha. Thả cá như các rô phi, mè vinh vào ruộng lúa.